UZMAN ERBAŞ SÖZLEŞME FESİH NEDENİ: MAHKUMİYET

TSK, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı, milli güvenliğin sağlanması, emniyet ve asayişin korunması gibi önemli kamu hizmetlerini ifa eden kurumlar oldukları için, personelin ceza yargılamaları sonucunda aldığı cezalar, mesleki anlamda da ciddi sonuçlar doğurmaktadır. Uzman erbaşlar açısından, sözleşmelerinin feshedilmesi bu ağır sonuçlardan birisidir. Ceza yargılamaları sonucunda alınan mahkumiyet nedeniyle yapılan fesih, personelin "kusurlu" sayıldığı fesih türüdür. Fesihin kusurlu olması, personelin sözleşme bitiminde yararlanacağı özlük haklarını olumsuz etkilemektedir. Bu yazımızda, uzman erbaşlar açısından ceza yargılamaları sonucunda alınan mahkumiyet nedeniyle sözleşme fesih şartlarını, yapılan işlemleri ve personelin haklarını detaylıca inceleyeceğiz.

Ceza yargılamaları sonucu mahkumiyet kararları nedeniyle sözleşmenin feshedilmesinde, kanun koyucu, suçun niteliğini göz önünde bulundurarak iki ana kategoride düzenleme yapmıştır. Birinci kategorideki suçlar, personelde bulunması gereken temel niteliklere aykırı olan suçlar olarak tanımlanabilir. İkinci kategorideki suçlar ise birinci kategori dışında kalan ve kasten işlenen suçlara ilişkindir. Birinci kategoride sayılan suçlar şunlardır:

• Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlar,
• Yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçlar: Basit ve nitelikli zimmet, irtikâp, iftira, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, yalan yere tanıklık, yalan yere yemin, cürüm tasniî, ırza geçmek, sarkıntılık, kız, kadın veya erkek kaçırmak, fuhşiyata tahrik, gayri tabiî mukarenet, dolanlı iflas gibi.
• Kaçakçılık (istimal ve istihlâk kaçakçılığı hariç),
• Resmî ihale ve alım ve satımlara fesat karıştırmak,
• Devlet sırlarını açığa vurmak,
• Firar, amir veya üste fiilen taarruz, emre itaatsizlikte ısrar, üste hakaret, mukavemet, fesat ve isyan suçları,
• Askerî Ceza Kanununun 148’inci maddesinde yazılı olan siyasi faaliyette bulunma haline ilişkin suçlar: Siyasi bir partiye üye olmak için müracaat etmek veya herhangi bir suretle siyasi partilere girmek, siyasi amaçla toplantı yapmak veya aynı amaçla siyasi gösterilere katılmak, siyasi amaçla nutuk söylemek, demeç vermek, yazı yazmak veya telkinde bulunmak, siyasi toplantılara resmi veya sivil kıyafetle katılmak, herhangi bir sebeple yalnız veya toplu olarak siyasi mahiyette beyanname hazırlamak, hazırlanmış beyannameyi imzalamak, imzalatmak veya yayın organlarına ulaştırmak veya dağıtmak.

Birinci kategorideki suçlar nedeniyle mahkum olanların sözleşmeleri, alınan cezanın süresi ne olursa olsun, feshedilmektedir. Aynı şekilde, bu kategorideki suçlardan dolayı alınan mahkûmiyet cezaları; ertelense, seçenek yaptırımlara çevrilse, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilse veya affa uğrasa dahi, uzman erbaşın sözleşmesi feshedilmektedir.

Birinci kategori dışında kalan diğer suçlar (taksirli suçlar hariç) ikinci kategoriyi oluşturmaktadır. Bu suçlardan dolayı otuz günden daha fazla süreli hürriyeti bağlayıcı bir ceza ile mahkûm olan uzman erbaşların sözleşmeleri feshedilmektedir. Buna göre, sözleşmenin feshedilmesi için hürriyeti bağlayıcı cezanın, 30 günden fazla olması gerekir. Ancak, işlenen suç taksirli suç olmamalıdır.

Daha önce 3269 Sayılı Uzman Erbaş Kanunu’nda “Taksirli suçlar nedeniyle altı ay veya daha fazla süre ile hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkûm olanların sözleşmeleri feshedilerek TSK ile ilişiği kesilir.” hükmü yer almaktaydı. Ancak, bu kanun hükmü, 18 Nisan 2024 tarihli ve 32521 Sayılı Resmî Gazete yayımlanan Anayasa Mahkemesi Kararı tamamen iptal edilmiştir. Taksirli suçlar, suç işleme kastı olmaksızın yapılan eylemlerin suç oluşturması durumudur. Yani, tedbirsizlik veya dikkatsizlik sonucu işlenen suçlardır. Anayasa Mahkemesi iptal kararının gerekçesinde, “bireylerin, hayatın olağan akışı içinde, kasıt olmaksızın gerçekleştirdikleri eylemlerden dolayı, belirli bir kamu hizmetinde bulunmalarına son verilmesinin, görevin niteliğinden kaynaklanan bir sınırlama olamayacağını, kuralın anayasal bağlamda meşru bir amacının bulunmadığını, bu nedenlerle kuralın, Anayasa’nın 13 ve 70. maddelerine aykırı olduğunu ve iptali gerektiğini” belirtmiştir.

Jandarma ve Sahil Güvenlik personeli uzman erbaşlar, 1632 Sayılı Askeri Ceza Kanunu’na tabi değildirler. Bu nedenle, Askeri Ceza Kanunu kapsamındaki firar, amir veya üste fiilen taarruz, emre itaatsizlikte ısrar, üste hakaret, mukavemet, fesat ve isyan suçları ile siyasi faaliyette bulunmaya yönelik suçlardan dolayı Askeri Ceza Kanunu kapsamında yargılanmamaktadırlar. Bu itibarla anılan suçlardan dolayı mahkûm olmaları da söz konusu olmamakta ve sözleşmeleri bu kapsamda feshedilmemektedir. Ancak, işledikleri fiil, disiplin işlemleri açısından tabi oldukları 7068 Sayılı Kanun ve/veya Türk Ceza Kanunu kapsamında ilişiğin kesilmesini gerektiren bir suç niteliğindeyse, sözleşmeleri ilgili kanun hükümleri doğrultusunda feshedilmektedir.

Sözleşme feshinin yapılabilmesi için ilk derece mahkemesinin mahkumiyet kararı vermesi, yeterli değildir, verilen kararın kesinleşmesi, yani, istinaf veya temyiz sürecinin tamamlanması gerekir. Kesinleşmiş karar, sözleşme yapmaya yetkili birlik kayıtlarına girdiğinde, sözleşme fesih işlemlerine başlanmaktadır.

Mahkumiyet, kusura dayalı fesih gerekçelerindendir. Bu nedenle, sözleşmesi feshedilen uzman erbaşın özlük hakları olumsuz etkilenir. Bu kapsamda;

• İkramiye ödenmez.
• Er olarak terhis edilir.
• Kimlikleri geri alınır.
• Zati tabancaları zapt edilir. Altı ay içinde silahını devredebilir.

Bir uzman erbaşın adli veya askeri bir suçtan mahkûm olması, mesleki anlamda da son derece ciddi ve yıkıcı sonuçlar doğurmaktadır. Özellikle katalog suçlarda, cezanın ertelenmesi ya da HAGB kararı verilmesi dahi sözleşmenin feshine engel olamamaktadır. Hakkında bir ceza davası açılan veya mahkûmiyet kararı verilen personelin, mesleki anlamda da hak kaybı yaşamamak ve idarenin olası hatalarına karşı hakkını savunabilmek için süreci mutlaka bir idare hukuku avukatından profesyonel destek alarak takip etmesi hayati önemdedir.

Avukta Sor!